مروری بر آلبوم‌های انتشار یافته با موضوع محرم
مروری بر آلبوم‌های انتشار یافته با موضوع محرم
گراموزیک: موسیقی دینی دارای تنوع بسیاری است و به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود؛ در ماه محرم توجه به آیین‌های عاشورایی و موسیقی تعزیه به دلیل عشق و اردات شیعیان به امام حسین(ع) محسوس‌تر هستند. این دو نوع موسیقی را فقط شیعیان و عاشقان سالار شهدا امام حسین(ع) اجرا می‌کنند.
موسیقی دینی بخش قابل توجهی از موسیقی ایرانی را تحت سیطره خود قرار داده و به شاخه‌های گوناگونی تقسیم شده است. در مقایسه با سایر هنرها، موسیقی دینی از اهمیت ویژه‌ای و رواج فوق‌العاده‌ای برخوردار است. موسیقی ایرانی را می‌توان بر اساس محتوا و نوع اجرا به شاخه‌های مختلفی تقسیم کرد و از هر کدام از این شاخه‌ها هم می‌توان به زیرمجموعه‌های بیشتری دست یافت. در میان انواع موسیقی عاشورایی و تعزیه که منحصراً توسط شیعیان اجرا می‌شود و موسیقی عاشورایی خود به شاخه‌ها و دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر بخش از آن دارای ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود بوده و بسته به نوع مراسم و حتی روزهای مختلف عاشورا با هم تفاوت شایان ذکری دارند.
در ادامه این گزارش به آلبوم‌هایی کهبا موضوع محرم و عاشورا منتشر شده‌اند نگاهی کوتاه داشته‌ایم:
وداع
آلبوم “وداع” به دلیل مدت زمان مطلوب جهت تولید، تبدیل به اثر برجسته‌ای در میان آثار موسیقایی عاشورا شد و همچنان پس از سال‌ها قابلیت ارزنده‌ای در رجوع مخاطبان نینوایی را داراست.
در این آلبوم از شعرهای عمان سامانی استفاده شده که از مطرح‌ترین شاعران عاشورایی است. حسام‌الدین سراج که پیش از این آلبوم، اثر دیگری با نام “نینوا” را در سال ۱۳۵۹ منتشر کرده بود، در “وداع” با توجه به نوایی آراسته با شعر و تنظیمی حرفه‌ای، مرثیه‌ساز مظلومیت سالار شهیدان کربلاست. در این میان همراهی دکلمه‌‌های اصغر فردی با آواز و تصنیف‌‌های حسام‌الدین سراج و تنظیم سیدمحمد میرزمانی، مجموعه‌ای قابل توجه را شکل داده است.
نکته قابل تامل دیگر در این آلبوم، سوز نهفته در عناصر شکل‌دهنده آن بوده که در لحن دکلمه، صدای موسیقی و تنظیم آلبوم با سازهایی چون نی و عود به وقوع پیوسته است.
عطش و آتش
حاج‌صادق آهنگران را می‌توان مطرح‌ترین نوحه‌خوانی دانست که صدای شورآفرین و جان‌سوزش از سال‌های جبهه و جنگ تا حرمت‌سرای عاشورا در گوش جان‌های عاشق باقی است و آلبوم “عطش و آتش” تنها نمونه‌ای برای معرفی آثار برتر این نوحه‌خوان به شمار می‌رود.
“عطش و آتش” با موسیقی سیدمحمد میرزمانی و با استفاده از سازهای کوبه‌ای، فضای خاص و متفاوتی را در میان آثار عاشورایی پدید آورد و در ۶ قطعه و به تهیه‌کنندگی حوزه هنری مسیری ارزنده در فضای ارادتمندی به واقعه کربلا را در آرشیو توجه مردم به ثبت رساند.
غریبانه
غلامعلی کویتیپور نیز یکی از مشهورترین نوحه‌خوانانی است که آثارش حتی به فرمی متفاوت از موسیقی عاشورایی راهی به فضای پاپ یافت و با عنوان “غریبانه” همچنان در ایام محرم شنیده می‌شود.
اکثر قطعات آلبوم “غریبانه” که با آهنگسازی مجید رضازاده همراه است، از تنظیمی ارکسترال برخوردار بوده و حتی موسیقی الکترونیک نیز در آن به کار رفته شده است. از طرفی انعکاس گسترده این آلبوم، کویتیپور را بر آن داشت تا آلبوم “غریبانه ۲” را با موضوع دفاع مقدس منتشر کند. سبک خاص نوحه‌سرایی کویتیپور و حزن نشسته در صدای او ترکیبی خاص و متفاوت را میان آثار عاشورایی پدید آورده و وام‌گیری از تم موسیقی جنوبی، فرمی منحصر به فرد را رقم زده است.
مولای عشق
علیرضا عصار در اسفندماه ۱۳۸۲ آلبومی با نام “مولای عشق” را در ۹ قطعه به بازار موسیقی فرستاد که تمام اشعار این مجموعه از سروده‌های مهدی شریفی بوده و فواد حجازی، دوست موسیقیدان عصار نیز وظیفه آهنگسازی را بر عهده داشت.
سمفونی عاشورایی “مولای عشق”، فضای صوتی و انگاره‌ای تصویری از صحرای عاشورا و ارادت یاران حقیقت‌جو و پلیدی دژخیمان شمر مسلک را به زبان موسیقی منعکس می‌کند. در بررسی آلبوم “مولای عشق” می‌توان جنبه‌های مختلف ساختاری، مضمونی و فرم ارائه شده در آن را مورد تحلیل قرار داد و به لحاظ کشش بافت حرکتی و همسانی با فضاهای ارکسترال نگاهی به قطعات ارائه شده آن داشت. آلبوم “مولای عشق” در فضایی سمفونیک و در راستای موسیقی کلاسیک و به شکلی روایی سعی دارد اتفاقات و نبردها و حضور یاران اباعبدالله الحسین(ع) را در صحرای کربلا منعکس کند.
گلچین
در کارنامه کاری محمد اصفهانی، آثار مذهبی متعددی به چشم می‌خورد و در اولین آلبوم این خواننده، ۹ قطعه با نام “گلچین” توسط شرکت سروش به بازار عرضه شد که در وصف امام حسین (ع) بود و به انعکاس عزاداری مردم می‌پرداخت؛ قطعاتی چون “سقای تشنگان” و “نوگل نینوا” با اشعاری از احمد عزیزی، سپیده کاشانی و قیصر امین‌پور و آهنگسازی و تنظیم فریدون شهبازیان، علی بکان، محمد میرزمانی، منوچهر بیگلری و شهریار فریوسفی که بارها در این سال‌ها از شبکه‌های تلویزیون پخش شده است.
خسوف
آلبوم موسیقی “خسوف” به آهنگسازی دکتر محمدسعید شریفیان که توسط ارکستر سمفونیک تهران و با همکاری نوازندگان و خوانندگانی از ارکستر کرایوای رومانی به اجرا درآمد، به شکلی هنرمندانه روایت‌گر نوای عاشورا و ابعاد ایثار در منظری صوتی است.
برای ضبط این اثر از ارکستر فیلارمونیک و گروه کر اولتینای رومانی استفاده شده و سعی بر آن بوده تا در ۸ بخش و با الهام گرفتن از اشعار معنوی و نگاهی پژوهشی، ترکیبی از موسیقی کلاسیک غربی و ایرانی حاصل شود و از این حیث می‌توان این آلبوم را ارزنده‌ترین اثر عاشورایی دانست.
قطعاتی با نام‌‌های: مقدمه، حرکت کاروان به سوی مکه، طواف کعبه، حرکت کاروان به سوی کربلا، تاسوعا، شب عاشورا، روز عاشورا و عصر عاشورا با تک‌خوانی اسحاق انور که از سویی وابسته به موسیقی سنتی و ردیف دستگاهی ایران است و از منظری به موسیقی کلاسیک غربی نزدیکی می‌یابد، همراه است.
اپرای عاشورا
“اپرای عاشورا” شاید تنها اپرایی باشد که با اشاره‌ی مستقیم به موضوع عاشورا بر صحنه رفته است. این اپرا را بهروز غریب‌پور به نگارش درآورده است.
اجرای استودیویی اپرای عاشورا، در قالب یک لوح فشرده و با خوانندگی محمد معتمدی، مهدی امامی، محمدرضا صادقی، علی خدایی، مصطفی محمودی، فرشاد فولادوند، عامر شادمان، مهدی جاور، بهار موحد، کیوان فرزین و حسین مومن ثانی ضبط و در سال ۱۳۸۷ به‌وسیله‌ی “بنیاد رودکی” منتشر شده است.
اجرای هوشمندانه و قدرتمند محمد معتمدی در نقش حر، مهدی امامی در نقش عباس و محمدرضا صادقی در نقش شمر، از نکات برجسته‌ی این آلبوم است. اپرای عاشورا در ده پرده، نخستین تجربه‌ی ساخت اپرا، به سبک ایرانی‌ست که “بهزاد عبدی” آن را آهنگسازی کرده است.
خروش بحر
این آلبوم با صدای علیرضا افتخاری و فردین کریم خاوری، آلبومی مذهبی محسوب می‌شود که در رسای واقع عاشوراست . اشعار این آلبوم موسیقی از سعدی، محتشم کاشانی و مهجور اصفهانی است. آلبوم دارای ۷ قطعه موسیقی است که ۲ قطعه آلبوم بی کلام است. موسیقی این آلبوم در دستگاه های شور ، چهارگاه و افشاری و دشتی اجرا شده است.
ذوالجناح
عماد توحیدی یکی از آهنگسازان خوش‌قریحه موسیقی ایرانی است که بیشتر متمرکز به موسیقی کوبه‌ای به تنظیم آثارش می‌پردازد و در فضایی خلاقانه به دنبال بهره‌مندی از سازهای مهجور مناطق مختلف ایران است. آلبوم عاشورایی “ذوالجناح” تلاشی است جهت فضاسازی، طراحی ترکیبی صدا و تصویرسازی قیام کربلا که در برخی قطعات از تمهای غیرایرانی و عربی نیز استفاده می‌شود. هم‌خوانی و استفاده از صدای محیط و نوحه‌خوانی‌های مردمی به “ذوالجناح” ساختار متمایزی بخشیده که به طور قطع مخاطب می‌تواند این احساس را در گوش‌سپاری چندباره به اثر دریافت کند.
اهل ماتم ۱ و ۲
موسیقی بوشهر از قدیمی‌ترین، متفاوت‌ترین و خاص‌ترین موسیقی نواحی کشور است که با استفاده از تنوع سازها، ریتم‌ها و همگونی نواها مورد توجه قرار می‌گیرد. به همین دلیل آغاز پیشنهاد این بخش برای آثار موسیقایی عاشورایی را به آلبومی خوشفکرانه و خلاقانه با نام “اهل ماتم” اختصاص دادیم که در ۲ آلبوم مجزا سعی دارد بخش‌هایی از تاریخ موسیقی بوشهر را در تلفیق با نواهایی عاشورایی به گوش دوستداران برساند. در این آلبوم که توسط محسن شریفیان گردآوری شده است نقش سنج و دمام که از مشهورترین آیین‌های منطقه است، به‌عنوان مقدمه و پیش‌درآمدی بر شور آیین عزاداری حسینی برجسته است.
غزل عاشورا
صدای محمد حشمتی را مخاطبان با قطعه “اذان می‌گویند” در تلویزیون می‌شناسند و آلبوم‌های “خونه خورشید” و “شب نمناک” ادامه‌ای بر حضور حرفه‌ای و البته بی‌حاشیه این هنرمند جوان بوده است؛ اما آلبوم عاشورایی “غزل عاشورا” در ۸ قطعه با استفاده از اشعار شاعران مطرح به بازسازی نغمه‌های عاشورایی پرداخته که سال گذشته توسط شرکت پنج برگ هنر به بازار ارائه شد.
آواز سبز
در آلبوم “آواز سبز” که از سوی احمدرضا نوری پژوهش و گردآوری شده، قطعات “کعبه جانان” از مجلس امام حسین (ع)، “نازنین مهتاب”، “بزم آشوب” و “نغمه عشاق” از مجلس حضرت عباس (ع)، “چشم تر” از مجلس علی اکبر (ع)، “ساقی نامه” از مجلس حر و “ای مونس جان” از مجلس حضرت مسلم، به ارادتمندان موسیقی مذهبی پیشکش شده است. اثری تحقیقاتی در مضمون عاشورا و یاران گرانقدر اباعبدالله الحسین(ع) که در راستای موسیقی اصیل ایرانی و با حضور اساتید شبیه‌‌خوانی ارائه شده و می‌تواند پیشنهادی گرانقدر برای گوش‌سپاری و روح‌نوازی مخاطبان به شمار آید.
ماه نی و خورشید
“ماه نی” نخستین آلبوم مستقل امیرحسین مدرس است، که در آن بازسازی و بازخوانی دوازده نوحه قدیمی را، به منظور ایجاد ارتباط بیشتر با نسل امروز، همراه آلات صوتی نو و موسیقی الکترونیک اجرا کرده است. در آلبوم ماه نی، از اطلاعات نوحه‌خوان‌های قدیمی تهران بهره گرفته شده و حمیدرضا صدری با حفظ ملودی‌های اصلی نوحه‌ها، بر روی آنها آهنگ گذاشته است. این آلبوم را مرکز موسیقی سازمان تبلیغات اسلامی، در سال ۱۳۸۵ تولید و روانه‌ی بازار کرده است.آلبوم “خورشید” یکی دیگر از آثاری‌ست که با الهام از نوحه‌های قدیمی، بازسازی و باز خوانی شده است. امیرحسین مدرس خواننده این آلبوم است و می‌توان آن را ادامه و مکمل آلبوم دیگر او “ماه نی” به‌شمار آورد.
غزال حرم
آلبوم عاشورایی “غزال حرم” با صدای عین‌الله رضایی نیز از دیگر آثاری‌ست که توسط مرکز موسیقی حوزه‌ی به علاقه‌مندان عرضه شده است. اشعار این آلبوم را عارف قزوینی، حسین حاجی بابا “مشکین” و امیر مسعود رضایی سروده‌اند. در آلبوم غزال حرم قطعات “خرابه”، “دیر راهب”، “در دریای نجف”، “غزال حرم”، “ساقی بی ساغر” و “لب تشنه‌گان” شنیده می شود.
عاشورای سپید
آلبوم “عاشورای سپید” آلبومی از اشعار سپید عبدالعظیم صاعدی در وصف واقعه عاشورا است که با صدای او دکلمه شده است. این آلبوم ۸۹ قطعه دارد و توسط موسسه هنر و ادبیات هلال روی نی منتشر شده است.
انتخاب موسیقی به کار رفته در آلبوم “عاشورای سپید” با محسن جلیلی بوده که در آن، از برخی ملودی‌های بسیار مشهور، عمدتا متعلق به فیلم‌های مشهور ایرانی استفاده کرده است. برای مثال قطعاتی از آلبوم‌های “ماه کولی”، “به سوی سرنوشت” و “خاک سرخ” محمدرضا علیقلی، “جایی برای زندگی”، “بوی پیراهن یوسف” و “آژانس شیشه ای” مجید انتظامی، “سوت پایان” کارن همایونفر و … در قطعات آلبوم “عاشورای سپید” استفاده شده است. البته نوع استفاده از موسیقی به نحوی بوده که تلاش شده موسیقی همراه کلام باشد و شنونده را در فضای ذهنی شاعر قرار دهد.
نفیر
آلبوم “نفیر” مجموعه ای شامل بازخوانی نوحه های عاشورایی دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی است که به تازگی موسسه هنر و ادبیات هلال روی نی منتشرشده است.
آلبوم “نفیر” مجموعه‌ای شامل بازخوانی نوحه‌های عاشورایی دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی است که به نوعی یادبود نوحه خوانی‌های محمد احمدیان به شمار می‌رود؛ گرامیداشت نوحه‌هایی که بر خلاف ملودی‌های سبک و اشعار بی‌مایه بسیاری از نوحه‌های این روزها، بر پایه موسیقی دستگاهی و مقامی ایرانی ساخته شده‌اند. گرچه با حفظ ریتم دسته‌های عزاداری در موسیقی آلبوم “نفیر”، فضای عاشورایی کاملا به مخاطب القا می‌شود.
مداحی آلبوم “نفیر” با صدای سید علی سادات رضوی انجام شده و آهنگ‌های این مجموعه را محسن جلیلی و امین شیرازی ساخته و تنظیم کرده‌اند. این آلبوم ۱۰ قطعه دارد و توسط موسسه هنر و ادبیات هلال روی نی منتشر شده است. قطعات آن “مدال”، “ماه روز”، “باران”، “تقسیم”، “گم شدن”، “پایان”، “پریشانی”، “حرمت”، “بازگشت” و “سلام” نام دارند.
دایره ها
آلبوم “دایره‌ها” حاصل دونوازی عود و تمبک شهرام غلامی و پژمان حدادی است. این آلبوم هفت قطعه دارد و توسط آواسازان ققنوس منتشر شده است.
در این آلبوم، فرمی از بداهه نوازی مبتنی بر تمهای از پیش تعیین شده در قالب ریتم‌هایی با ادوار نسبتا طولانی‌تر از ریتم‌های رایج، ولی با اصول حساب شده همراه با ملودی‌های استوار بر آنها ارائه شده است. عنوان “دایره‌ها” نیز بر پایه همین ادوار ریتمیک تنیده شده در زیربنای جملات ملودیک، برای آلبوم انتخاب شده است.
“ردیف نی” و “قصه عشق مجنون”، اثر استاد کسایی، “سمفونی تهران” و “کیمیا” به آهنگسازی سیدمحمدرضا میرزمانی و خوانندگی ابراهیم یوسفی نژاد و مجموعه‌ی پژوهشی و صوتی نغمه‌های عاشورایی طهران قدیم با نام “پرده عشاق” به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تولید و روانه‌ی بازار شده است.
منبع: هنرآنلاین
